Bourbon là một trong những giống cà phê C. Arabica quan trọng nhất về mặt di truyền trên thế giới. Cùng với người anh em Typical mà hầu hết các loại cà phê khác đã được lai tạo ra. Sự tương quan về chất lượng cao của hai giống cà phê này từng làm thước đo cho chất lượng suốt một chặng dài của lịch sử ngành cà phê. Song một số đột biến đã cho cà phê Bourbon năng suất cao hơn 20 – 30% so với anh em Typica. Infographic sau sẽ cho thấy các đặc điểm chính của giống Cà phê Bourbon.
Vì năng suất cao, Bourbon đã trở nên phổ biến nhanh chóng sau khi lần đầu được canh tác trên hòn đản Bourbon, và giờ đây nó đã phát triển trên toàn thế giới. Hạt từ các cây thuộc giống Bourbon có xu hướng giàu vị ngọt, hương vị phức tạp và tinh tế với độ axit cao, mặc dù giống như hầu hết các loại cà phê khác, Cây Bourbon có thể có hương vị khác nhau tùy thuộc vào nơi chúng được trồng. Trong khi hầu hết các quả cà phê có màu đỏ, thì một số cây Bourbon có thể tạo ra quả anh đào có màu hồng, vàng hoặc cam – các đặc tính này chỉ có mặt trên giống Bouron
Lược sử cây cà phê Bourbon
Các tài liệu lịch sử cho thấy rằng Bourbon nói riêng, và các giống cà phê Arabica nói chung có nguồn gốc từ vùng Tây Nam Ethiopia, rồi được mang đến cảng Yemen trong khoảng thế kỷ 16. Theo WCR, cây cà phê Bourbon đả được người Pháp mang từ Yemen đến đảo Bourbon (nay là đảo La Réunion ở Ấn Độ Dương) ba lần, vào năm 1708, 1715 và 1718, trong đó chỉ có một số ít các cây con còn sống sót ở hai lần sau, cho đến giữa thế kỷ 19, cây cà phê Bourbon vẫn không rời đảo này.
Các nhà truyền giáo Pháp được gọi là Spiritans, còn đóng một vai trò quan trọng trong việc phổ biến giống cà phê Bourbon ở Châu Phi. Từ các cây Bourbon đầu tiên được trồng tại La-Reunion, chúng được các nhà truyền giáo mang đến trồng ở Zanzibar vào năm 1859, rồi từ Zanzibar đến Bagamoyo (ven biển Tanzania) và đến St. Augustine (Kikuyu, Kenya ), Bura (đồi Taita, Kenya), từ đó đánh dấu cho sự có mặt của Bourbon trên khắp châu phi (theo worldcoffeeresearch.org).
Cây giống từ St. Augustine đã được sử dụng để trồng trên những vùng cao nguyên Kenya, trong khi cây giống Bagamoyo được có mặt trên các đồn điền ở vùng Kilimanjaro của Tanzania. Từ năm 1930, một trạm nghiên cứu được thành lập ở Lyamungo gần Mosh, thuộc Tanzania đã bắt đầu chương trình nhân giống cà phê dựa trên sự lựa chọn hàng loạt của giống Bourbon có mặt ở Bagamoyo. Trạm nghiên cứu này là tiền thân của của Viện nghiên cứu cà phê Tanzania (TaCRI) ngày nay.
Phân bố Cà phê Bourbon ngày nay
Ngày nay, sản xuất cà phê ở Mỹ Latin vẫn còn dựa trên một số lượng lớn các giống cây trồng được phát triển từ Typica và Bourbon. Bourbon lần đầu tiên có mặt tại châu Mỹ vào năm 1860 ở miền nam Brazil. Từ đây, nó đã lan ra phía bắc và đến Trung Mỹ. Ngày nay, trong 40% sản lượng cà phê thế giới mà Brazil đóng góp thì có đến 97,55% giống cà phê bắt nguồn từ Typica và Bourbon. Bản thân Bourbon đã trải qua nhiều đột biến và biến thể khác nhau kể từ khi lan rộng. Một số được sàng lọc bởi con người nhằm nâng cao năng suất hơn cây cà phê Bourbon ban đầu, sau đây là một số thế hệ của cà phê Bourbon:
Giống Caturra (Brazil)
Cây cà phê catura là một đột biến lùn tự nhiên (có nghĩa là thân cây ngắn) của Bourbon lần đầu tiên được tìm thấy ở Brazil vào năm 1937, Caturra có năng suất cao hơn và kháng bệnh tốt hơn mẹ của nó- Bourbon. Caturra hiện đang phổ biến ở Colombia, Costa Rica và Nicaragua, mặc dù Brazil vẫn phát triển một lượng kha khá. Mặc dù có chất lượng hương vị là tốt, nhưng Caturra thường được coi là có phẩm chất thấp hơn Bourbon.
Giống Pacas (El Salvador)
Cũng là một dạng đột biến “lùn” hơn cà phê Bourbon. Pacas được phát hiện vào năm 1949 trong một trang trại thuộc sở hữu của gia đình Pacas ở vùng Santa Ana của El Savaldor. Đến năm 1960, Viện Nghiên cứu Cà phê Salvacdor (Salvadoran Institute for Coffee Research – ISIC) đã bắt đầu một chương trình lựa chọn phả hệ cho Pacas. Đến nay Pacas chiếm khoảng 25% sản lượng cà phê của nước này (Pasca cũng được trồng ở Honduras từ 1974).
Giống Tekisic (El Salvador)
Theo Viện Nghiên cứu Cà phê Salvador (ISIC), cái tên “Tekisic” xuất phát từ “tekiti” trong tiếng Nahuatl, một từ có nghĩa là “công việc”. Có rất nhiều nỗ lực trong việc lai tạo Tekisic từ cây cà phê Bourbon. Trong đó ISIC đã dành gần 30 năm để thực hiện các lựa chọn cá thể (có nghĩa là một số cây cà phê được lựa chọn dựa trên hiệu suất, hạt giống từ những cây này được ghép lại thành một thế hệ mới, và sau đó quá trình này được lặp lại), bắt đầu từ năm 1949 và lên đến cực điểm với việc phát hành nó vào năm 1977.
Ngày nay giống Bourbon Tekisic phổ biến ở El Salvador (chiếm gần 70% sản lượng cà phê). Nó cũng rất quan trọng về mặt kinh tế ở Guatemala
Giống Villa Sarchi (Costa Rica)
Giống như Caturra và Pacas, Villa Sarchi (còn gọi là La Luisa hoặc Villalobos Bourbon) cũng là một đột biến tự nhiên của cà phê Bourbon. Loài này được phát hiện ở Costa Rica vào những năm 1950 (hoặc 1960) ở vùng tây bắc của tỉnh Alajuela và sau đó đã được lựa chọn phả hệ (lựa chọn từng cây qua các thế hệ kế tiếp) ở đó. Nó không được trồng rộng rãi bên ngoài Costa Rica, mặc dù đã được IHCAFE đưa vào Honduras vào năm 1974.
SL28 và SL34
Được canh tác bởi chính phủ Kenya vào những năm 1930 với mục đích chọn lọc một giống cà phê chất lượng cao, năng suất cao và chịu được hạn hán, phòng thí nghiệm Scott (từ Kenya) đã chọn ra hai cây giống SL28 và SL34 (cả hai có nguồn gốc Bourbon). Mặc dù SL28 không có năng suất cao hoặc khả năng kháng bệnh, nhưng hạt của nó được lại có chất lượng cao. Trên thực tế, một số cá nhận công nhận SL28 có phẩm chất không giống với bất kỳ loại cà phê nào khác trên thế giới (theo Jessica Easto, Craft Coffee) SL34 có năng suất cao hơn SL28 một chút và mặc dù nó vẫn được coi là một loại cà phê chất lượng cao.
Tham khảo
- worldcoffeeresearch.org/ – The Catalog Coffee Varieties
- espressocoffeeguide.com/ – History of the Coffee Bean
